Liên tiếp mấy niên vụ qua, vùng nguyên liệu mía đường ĐBSCL thường xảy ra tình trạng cạnh tranh thu mua mía một cách gay gắt. Làm thế nào để có một thị trường nguyên liệu ổn định, để người trồng mía và các nhà máy đường đều “sống” được? Ngày 1/4/2006, Thứ trưởng Bộ NN-PTNT Diệp Kỉnh Tần đã họp với lãnh đạo Sở NN-PTNT và 8/9 giám đốc các nhà máy đường trong khu vực để tìm giải pháp tháo gỡ… Thứ trưởng Diệp Kỉnh Tần đặt vấn đề “Giai đoạn 2000-2003, ngành Mía đường nước ta còn gặp nhiều khó khăn, nhiều nhà máy trong giai đoạn đầu hình thành vùng nguyên liệu, lại đối mặt với tình trạng đường nhập lậu nên hoạt động chưa hiệu quả thì Nghị định 28/CP đã tạo đà cho một số DN mía đường cổ phần hóa làm ăn có lãi. Thực tế đó chứng minh trong 2 niên vụ mía đường vừa qua (2004-2006), đa số các nhà máy đường hoạt động có hiệu quả. Tuy nhiên, qua khảo sát ở ĐBSCL thấy vùng nguyên liệu còn chồng lấn, giữa 9 nhà máy đường tình trạng cạnh tranh nguyên liệu thường xuyên diễn ra. Như vậy ĐBSCL đang thừa hay thiếu mía nguyên liệu? Vì sao có địa phương đề nghị Bộ NN-PTNT cho nâng công suất nhà máy lên 7.000 tấn/ngày và có địa phương xin đầu tư thêm nhà máy?”. Vấn đề mở rộng vùng nguyên liệu hay nâng công suất nhà máy là vấn đề cần cân nhắc và tính toán kỹ lưỡng. Nhưng trên hết là làm thế nào các nhá máy đường hạ giá thành, tạo đủ lực cạnh tranh với các nước trong khu vực. Ông Lê Văn Tam, Chủ tịch Hiệp hội Mía đường Việt Nam cho rằng, ngành mía đường nước ta mới có 10 năm định hình và phát triển. So với cả nước, ĐBSCL có điều kiện khá thuận lợi. Năng suất mía bình quân toàn vùng hơn 72 tấn/ha, cao hơn mức bình quân cả nước (55,6 tấn/ha). Nhưng khả năng tăng năng suất ở vùng này còn tiềm năng lớn. Bởi hiện nay các tỉnh Hậu Giang, Sóc Trăng nông dân nhờ thay mía giống mới, năng suất có hộ đạt 100-200 tấn/ha. Cá biệt có nông dân Võ Văn Hóa ở Hậu Giang đạt năng suất kỷ lục 286 tấn/ha. Theo ông Tam, ĐBSCL có thể đạt 1 triệu tấn đường và 60 triệu lít cồn, không chỉ đáp ứng nhu cầu tiêu dùng trong nước mà còn xuất khẩu. Tuy nhiên, muốn được như thế, phải thay giống mía đạt năng suất cao, chấm dứt tình trạng tranh mua nguyên liệu giữa các nhà máy như vừa qua. TS Phan Huy Thông, Phó Cục trưởng Cục Trồng trọt (Bộ NN-PTNT) phân tích thêm “Ưu điểm của vùng mía ĐBSCL là đất đai có độ phì cao, có nguồn nước tưới, khí hậu 2 mùa thuận lợi thâm canh… nên năng suất mía đạt bình quân 72 tấn/ha, cao nhất toàn quốc. Niên vụ 2005-2006, với 64.000ha mía, sản lượng mía ĐBSCL vượt 0,5 triệu tấn (20%) so với tổng công suất thiết kế (CSTK) của 9 nhà máy (2,5 triệu tấn mía/năm). Hầu hết các nhà máy đều hoạt động vượt CSTK bình quân 118%. Do đó, để tận dụng cơ hội phát triển cần sớm có kế hoạch cải tạo, nâng công suất nhà máy hiện có, quy hoạch xây thêm một số nhà máy mới; đồng thời phải quy hoạch vùng nguyên liệu mía ổn định, phù hợp khả năng chế biến trong từng giai đoạn, khắc phục tình trạng thiếu hoặc thừa nguyên liệu”. Ông Nguyễn Thành Long, TGĐ Cty CP Mía đường Cần Thơ (CASUCO) cho rằng, bối cảnh tranh mua nguyên liệu giữa các nhà máy đường trong khu vực cho thấy ĐBSCL chưa đủ mía nguyên liệu. Con số diện tích và sản lượng mía của các tỉnh trong vùng chưa phản ánh đúng thực tế, vì suốt 2 niên vụ rồi các nhà máy lo nhất chỉ là khâu nguyên liệu. Mặt khác, trong xu thế cạnh tranh sắp tới, bên cạnh những giải pháp tăng năng suất mía giống mới, vấn đề là cần cân đối quy hoạch, phân định xây dựng vùng nguyên liệu giữa các nhà máy. Nếu mở rộng nâng công suất hoặc chọn đầu tư nhà máy mới phải là nhà máy có công suất lớn trên 4-7.000 tấn mía/ngày, có công nghệ thu hồi đường cao. Từ đó mới có thể hạ giá thành, tạo sức cạnh tranh với các nước trong khu vực và thế giới. Thứ trưởng Diệp Kỉnh Tần nhận định “Tiềm năng ngành mía đường ở ĐBSCL có khả năng phát triển và đủ sức cạnh tranh. Song đây là vùng nguyên liệu “giao thoa” giữa các nhà máy nên cần có tổ chức và sắp xếp theo sự thỏa thuận giữa các nhà máy và 7 tỉnh có vùng nguyên liệu để tiến tới sự đồng thuận, cam kết chấm dứt tình trạng tranh mua nguyên liệu. Đối với một địa bàn có nhiều nhà máy đầu tư, thu mua nguyên liệu như Bến Tre, Trà Vinh, Hậu Giang, Sóc Trăng thì Sở NN-PTNT địa phương có trách nhiệm cùng các nhà máy thống nhất phân chia địa bàn, trình UBND tỉnh phê duyệt quy hoạch cụ thể đến từng xã cho từng nhà máy. Trong đó, ưu tiên cho các nhà máy đường tại chỗ trên cơ sở đó ký hợp đồng theo Quyết định 80/2002/QĐ-TTg và thực hiện chính sách hỗ trợ đầu tư. Bên cạnh đó, ngành nông nghiệp các địa phương có vùng nguyên liệu mía tổ chức phổ biến chuyển giao mía giống mới, giúp đỡ nông dân trồng mía thâm canh; bố trí vốn khuyến nông. Các địa phương và các nhà máy đường trong khu vực nên kêu gọi các nhà dầu tư tham gia góp vốn nâng công suất và phát triển sả xuất theo khả năng phát triển vùng nguyên liệu. Vùng nguyên liệu phát triển ổn định, giá thành sản xuất đường hạ là yếu tố sống còn của ngành mía đường”. Theo Báo NNVN