Vụ Hè Thu là 1 trong 3 vụ lúa quan trọng đối với canh tác lúa khu vực ĐBSCL, với diện tích sản xuất khoảng 1,5 triệu ha, chiếm khoảng 37% tổng diện tích lúa hàng năm. Để canh tác lúa hiệu quả trong vụ Hè Thu bà con nông dân cần phải lưu ý rất nhiều yếu tố, chi phí sản xuất thường tăng cao và năng suất thấp so với vụ Đông Xuân do cây lúa sinh trưởng và phát triển trong những điều kiện không thuận lợi. Đầu vụ thì gặp khô hạn, nhiễm mặn ở các vùng ven biển và ảnh hưởng của nước trời. Trong vụ thì nắng ít, mưa nhiều, trời âm u rất dễ gây bộc phát sâu bệnh hại, khó phun thuốc phòng trị, cây lúa ốm yếu, dễ đỗ ngả vào cuối vụ.

Đối với điều kiện bất lợi như vậy, kinh nghiệm trong việc sử dụng phân bón hay nói theo kiểu dân gian là “cho cây lúa ăn” đóng vai trò rất quan trọng. Bón phân cân đối, hiệu quả kết hợp với các biện pháp canh tác khác như làm đất, quản lý nước, quản lý dịch tốt giúp cây lúa khoẻ, giảm chi phí và góp phần tăng thu nhập cho bà con nông dân trồng lúa. Để bón phân cho cây lúa vụ Hè Thu đạt hiệu quả, bà con lưu ý bón theo “4 đúng, 3 nhìn”, đây vừa là khoa học vừa là kinh nghiệm thực tế đã được minh chứng hiệu quả ở các mô hình canh tác lúa thông minh thích ứng với biến đổi khí hậu tại vùng ĐBSCL.

Bón phân bốn đúng có thể hiểu như thế này để dễ nhớ?

1. Đúng lúc: Quá trình sinh trưởng, phát triển của cây có thể chia làm 2 thời kỳ: thời kỳ sinh trưởng sinh dưỡng và thời kỳ sinh trưởng sinh thực. Có những thời gian cây lúa rất cần cung cấp nhiều dinh dưỡng bao gồm: lúc cây lúa phát triển rễ (7-10 ngày sau sạ), lúc cây lúa đẻ nhánh tích cực (18-22 ngày sau sạ), lúc cây lúa làm đồng (thời gian tuỳ theo giống lúa và mùa vụ). Thời gian bón phân thích hợp nhất là lúc sáng sớm hoặc chiều mát, nắng nóng hoặc mưa to có thể ảnh hưởng đến hấp thu của cây và thất thoát dinh dưỡng, gây lãng phí.

2. Đúng liều: Mỗi thời kỳ sinh trưởng, phát triển cây lúa cần một lượng dinh dưỡng khác nhau.  Mùa vụ, giống lúa, thời tiết, đất trồng…cũng ảnh hưởng đến liều lượng phân bón để giúp cây lúa phát triển tối ưu. Một số nguyên tắc sau có thể áp dụng để quyết định liều lượng phân bón: a/ Năng suất lúa càng cao cần lượng phân bón càng nhiều; b/ Vụ Đông Xuân cây cần nhiều phân hơn, nhất là phân đạm, ngược lại vụ Hè Thu cần nhiều phân Lân để hạn chế ngộ độc vùng đất phèn; c/ Mưa nhiều, trời âm u cây lúa sinh trưởng kém hơn nên cần giảm lượng phân đạm.

3. Đúng cách: Là cách bón sao cho cây lúa có thể hấp thu được các chất dinh dưỡng trong phân bón tốt nhất. Cần lưu ý các nguyên tắc sau: a/ Bón phân phải có đủ lượng nước (nên thay nước trên ruộng lúa trước mỗi lần bón rữa độc chất trong ruộng); b/ Đất cát, đất xám bạc màu giữ dinh dưỡng kém cần chia nhỏ số lần bón phân để hạn chế thất thoát dinh dưỡng; c/ Rải phân đều khắp ruộng lúa để đảm bảo tất cả các cây đều hấp thu được đầy đủ các chất dinh dưỡng, tăng lượng phân bón trên vùng gò cao và giảm ở các vùng trũng thấp.

3. Đúng loại: loại phân bón đúng phải phù hợp với từng giai đoạn sinh trưởng và phát triển của cây lúa, phân bón chuyên dùng sẽ là sự lựa chọn đơn giản và phù hợp nhất cho nông dân để đảm báo cung cấp đúng loại phân cây lúa cần. Ngoài ra, tuỳ theo đặc tính đất phèn, mặn, phù sa, xám…mà chọn loại phân bón đảm bảo cây lúa hấp thu tốt và tránh thất thoát.

Quy trình bón phân đang áp dụng tại các mô hình canh tác lúa thông minh vụ Hè Thu 2021 tại các tỉnh vùng ĐBSCL

-          Bón lót (trước khi sạ): 50 – 150 kg Đầu Trâu Mặn Phèn

-          Bót thúc đợt 1 (7 – 10 ngày sau sạ): 100 – 150 kg Đầu Trâu TEA1

-          Bót thúc đợt 2 (18 – 22 ngày sau sạ): 100 – 150 kg Đầu Trâu TEA1

-          Bót đón đòng (7 – 10 ngày sau sạ): 100 – 150 kg Đầu Trâu TEA2

Bên cạnh bón phân theo 4 đúng, các nhà khoa học khuyến cáo kết hợp với “3 nhìn” để nâng cao hiệu quả phân bón, chống thất thoát phân bón và nhất là giúp cây lúa khoẻ, sinh trưởng mạnh và tiết kiệm chi phí đầu tư.

1. Nhìn trời: trời mưa nhiều, âm u, thiếu nắng thường cây lúa sinh trưởng kém, dễ bốc phát sâu bệnh nên phải giảm lượng phân đạm lại.

2. Nhìn đất: có đủ nước hay không, có bị xì phèn, nhiễm mặn hay không để quyết định chọn loại phân bón phù hợp. Ngay cả trong 1 miếng ruộng, chổ gò cần tăng lượng phân và giảm ở các chổ trũng để đảm bảo không thừa và không thiếu.

3. Nhìn cây: cây to khoẻ, ốm yếu, lá vàng nhỏ hay lá xanh rũ rượi (hay trùm mền) là những dấu hiệu để nhận biết tình trạng sức khoẻ và nhu cầu dinh dưỡng của cây. Tuỳ biểu hiện mà bà con nông dân điều tiết lại lượng phân bón cho phù hợp.

Phân bón chiếm chi phí khoảng 30-40% giá thành canh tác lúa, đồng thời là yếu tố quyết định đến năng suất và chất lượng hạt gạo. Bón phân đúng và hợp lý còn cây lúa khoẻ, chống chịu sâu bệnh hại, góp phần giảm chi phí quản lý dịch hại và bảo vệ môi trường. Do đó, bà con hãy thăm đồng thường xuyên, áp dụng thật tốt biện pháp 4 đúng, 3 nhìn trong bón phân để giúp tăng năng suất, giảm giá thành và nâng cao thu nhập trong việc canh tác lúa.

Huy Hồ