Nguồn giống tốt là yếu tố có tính quyết định để tăng năng suất lúa, cải thiện chất lượng gạo. Do đó, làm sao có đủ lúa giống tốt phục vụ gieo trồng là bài toán được nhiều địa phương quan tâm. Thực tế từ Bình Thuận cho thấy, đẩy mạnh xã hội hóa việc nhân giống lúa là lời giải cho cả đơn vị cung ứng giống và nông dân. Hằng năm, toàn tỉnh Bình Thuận gieo trồng từ 85 đến 90 nghìn ha lúa. Bình quân mỗi ha cần từ 160-200 kg giống. Để “phủ kín” diện tích gieo trồng, mỗi năm, Bình Thuận cần có từ 14.400 đến 18.000 tấn lúa giống. Thế nhưng, các đơn vị sản xuất giống ở tỉnh chỉ mới cung ứng được từ 3 đến 5% nhu cầu giống có chất lượng tốt, số còn lại, chủ yếu do nông dân tự lấy giống từ ruộng sản xuất đại trà để gieo trồng. Đây là nguyên nhân cơ bản lý giải vì sao năng suất lúa bình quân ở Bình Thuận đạt thấp và chất lượng lúa hàng hóa của tỉnh cũng chưa được thị trường ưa chuộng. Làm thế nào để có ngày càng nhiều giống lúa chất lượng tốt, cung ứng tại chỗ với giá rẽ cho nông dân gieo trồng là một câu hỏi lớn đặt ra từ thực tiển sản xuất ở Bình Thuận. Xã hội hóa việc sản xuất giống lúa xác nhận là lời giải đúng đắn. Nghĩa là, việc sản xuất giống lúa không chỉ do đơn vị chuyên trách đảm nhiệm ở những cánh đồng riêng biệt, mà còn có sự tham gia rộng rãi của những hộ nông dân giỏi, hội viên các câu lạc bộ khuyến nông và xã viên các HTX dịch vụ nông nghiệp từ chính mảnh ruộng của họ. Trung tâm Giống cây trồng là đơn vị chủ lực được Sở NN-PTNT Bình Thuận giao thực hiện nhiệm vụ này. Từ năm 2002, Trung tâm đã triển khai thử nghiệm mô hình và đã đúc kết, nhân rộng thành chương trình xã hội hóa sản xuất giống lúa xác nhận từ năm 2004 đến nay. Trong 2 năm (2004-2005), Trung tâm Giống cây trồng Bình Thuận mở hai lớp đào tạo kỹ thuật viên cho các nông dân sản xuất giỏi, xã viên HTX, khuyến nông viên cơ sở, trang bị cho họ kiến thức cơ bản về quá trình sinh trưởng, phát triển của cây lúa; các biện pháp kỹ thuật thâm canh, sản xuất lúa giống; khử lẫn qua các giai đoạn sinh trưởng của cây lúa và các phương pháp kiểm định ngoài đồng, kiểm nghiệm hạt giống… Gần 20 kỹ thuật viện được đào tạo, trở thành lực lượng nòng cốt, tiếp tục chuyển giao kỹ thuật đến đông đảo nông dân tham gia chương trình xã hội hóa sản xuất giống lúa. Trung tâm còn phối hợp các địa phương tổ chức các hội thảo đầu bờ; mở các lớp tận huấn quy trình sản xuất giống lúa xác nhận cho gần 600 nông dân trong tỉnh. Cùng với việc chuyển giao quy trình sản xuất giống lúa xác nhận đến đông đảo nông dân, Trung tâm Giống cây trồng chú trọng việc mở rộng diện tích nhân giống. Năm 2005, trung tâm cung ứng 118 tấn lúa giống nguyên chủng, chủ yếu là các giống chủ lực, phù hợp đồng đất địa phương, như ML 48, TH 6, IR 59606, để gieo trồng khoảng 270 ha. Trong số này, có 43 tấn cung ứng cho các đơn vị, HTX, hộ nông dân thực hiện sản xuất giống lúa xác nhận. Trong 3 vụ năm 2005, lượng giống lúa xác nhận từ chương trình xã hội hóa giống lúa ở Bình Thuận đã thu được hơn 1.200 tấn. Những năm gần đây, nhiều hộ nông dân ở thôn Hội Nhơn, xã Hàm Chính (huyện Hàm Thuận Bắc) đã quên với việc sản xuất giống lúa xác nhận và ngày càng gắn bó với chương trình này. Hiện nay, thôn có hơn 700 hộ nông dân ký hợp đồng với Trung tâm giống cây trồng Bình Thuận sản xuất 30 ha lúa giống. Anh Lê Văn Năm, Trưởng thôn Hội Nhơn, đồng thời là một nông dân đã hợp tác với trung tâm từ vụ đông xuân 2003-2004, cho biết: Tham gia sản xuất giống lúa xác nhận, người nông dân được lợi nhiều hơn so với trồng lúa “thịt”. Trước hết, bà con được học hỏi nhiều điều về kỹ thuật canh tác; được trợ giá giống lúa nguyên chủng từ 30-40% và không phải lo đầu ra. Đặc biệt, năng suất các chân ruộng nhân giống luôn cao hơn từ 10 đến 15 tạ/ha so với trồng lúa “thịt”. Anh Phan Ngọc Sơn, một nông dân tham gia giống lúa xác nhận ở Hội Nhơn, cho biết cụ thể hơn: trung tâm ký hợp đồng ngay từ đầu vụ và hỗ trợ nông dân từ khâu giống đến khi thu hoạch. Lúa được khoảng 30-45 ngày, trung tâm cử cán bộ xuống kiểm tra đồng ruộng, hướng dẫn nông dân khử lúa lẫn. Khi thu hoạch trung tâm tổ chức thu mua ngay lúa tươi và tuốt tại ruộng bằng giá thị trường tại thời điểm đó và không trừ phần trăm hao hụt. Nhờ vậy, người nông dân tham gia nhân giống lúa được lợi nhiều hơn. Anh Sơn cho biết thêm: Gia đình anh có năm sào ruộng hợp tác với trung tâm nhân giống từ năm 2005, bình quân mỗi vụ, thu lãi cao hơn 500.000 đồng so với trồng lúa “thịt”. Hiện tại, 30 ha lúa được gieo từ giống ML 48 nguyên chủng ở Hội Nhơn vụ hè thu này đã được hơn 30 ngày tuổi và phát triển rất tốt. Cả anh Năm và anh Sơn đều tin tưởng sẽ “trúng” còn cao hơn vụ hè thu năm trước. Không chỉ riêng ở Hội Nhơn, mà nhiều vùng nông thôn ở Bình Thuận, nông dân thu được nhiều lợi ích lớn hơn từ việc tham gia thực hiện chương trình xã hội hóa giống lúa. Đó là: bà con tự tổ chức sản xuất, trao đổi giống có chất lượng tốt, góp phần hạn chế, loại bỏ các giống lẫn tạp, thoái hóa trên đồng ruộng, cải thiện đáng kể năng suất, chất lượng lúa và nâng cao hiệu quả sản xuất. Năm nay, Trung tâm Giống cây trồng Bình Thuận tiếp tục cung ứng khoảng 2.000 tấn giống lúa xác nhận các loại và từ 150-160 tấn giống nguyên chủng phục vụ chương trình xã hội hóa giống lúa trên địa bàn tỉnh. Đồng chí Phan Văn Thu, Phó Giám đốc Trung tâm Giống cây trồng Bình Thuận, cho biết: Để có sản lượng 2.000 tấn giống lúa xác nhận, trung tâm tiếp tục ký hợp đồng với các HTX, các câu lạc bộ khuyến nông và trực tiếp với các hộ nông dân sản xuất 400 ha trong ba vụ hè thu, mùa và đông xuân. Ngoài những địa bàn quen thuộc, sẽ mở rộng thêm diện tích ở các huyện Tuy Phong, Hàm Thuận Nam, Tánh Linh trong vụ mùa. Vụ hè thu năm nay, trung tâm đã ký hợp đồng sản xuất 75 ha, dự kiến sẽ đạt sản lượng khoảng 375 tấn giống lúa xác nhận. Thực tế, việc xã hội hóa sản xuất giống lúa ở Bình Thuận thời gian qua đã mang lại nhiều lợi ích cho nông dân. Để đẩy mạnh hơn nữa việc thực hiện chương trình này, tỉnh Bình Thuận đang xem xét ban hành chính sách hỗ trợ giống lúa nguyên chủng với thời gian từ ba đến năm năm. Cùng với đó, xem xét hỗ trợ các HTX dịch vụ nông nghiệp có điều kiện nhân giống lúa xác nhận được vay vốn để xây dựng mới và mở rộng, nâng cấp sân phơi, nhà kho, máy móc nhằm đưa diện tích nhân giống ngày càng lớn hơn.