Trong những năm gần đây, do giá tăng và thị trường tiêu thụ tương đối thuận lợi nên một số loại cây trồng như cà phê, cao su, sắn phát triển khá mạnh. Một số địa phương đã xây dựng và thực hiện quy hoạch phát triển các vùng nguyên liệu gắn với chế biến, xuất khẩu. Nhờ đó đã tạo được bước chuyển biến rõ rệt về cơ cấu sản xuất nông nghiệp theo hướng sản xuất hàng hóa tập trung.

Cà phê, cao su Việt Nam đang có nhiều cơ hội thuận lợi để nâng cao giá trị xuất khẩu, nhất là về thị trường, giá cả. Trong năm 2007, giá trị xuất khẩu cà phê đã đạt trên 1,85 tỷ USD tăng 52,3% so với 2006 và gấp 4,7 lần so năm 2001; cao su 1,4 tỷ USD tăng 8,8% so năm 2006 và gấp 8,4 lần so năm 2001. Diện tích sắn năm 2007 gấp 1,5 lần so năm 2002. Riêng trong 4 tháng đầu năm 2008, xuất khẩu cà phê đạt khoảng 445 ngàn tấn thu về 906 triệu USD, xuất khẩu cao su 4 tháng đầu năm đạt 169 ngàn tấn.

Tuy nhiên, sản xuất cây cà phê, cao su và sắn hiện nay còn nhiều hạn chế, đó là tình trạng phát triển tự phát không theo quy hoạch đang có xu hướng gia tăng.

Theo số liệu thống kê năm 2007 diện tích cà phê đã lên tới 506 ngàn ha, tăng 10 ngàn ha so với năm 2006 (2,0%), năm 2008 giá cà phê tăng cao nên xu hướng tự phát mở rộng diện tích trồng cà phê vẫn đang gia tăng mạnh. Diện tích sắn năm 2007 đã lên tới 497 ngàn ha, tăng 4,7 % so với năm 2006. Nhiều nơi nông dân tự ý phá bỏ mía trồng sắn, cà phê trên đất đã quy hoạch trồng rừng, thậm chí một số nơi ở Tây Nguyên đang diễn ra tình trạng phá rừng trái phép để trồng sắn, cà phê. Tình trạng phát triển tự phát trên không chỉ phá vỡ quy hoạch phát triển các loại cây trồng khác, gây tác động xấu đến môi trường sinh thái mà còn tăng nguy cơ cung vượt quá cầu, dẫn đến những rủi ro về giá cả và thị trường tiêu thụ cho nguời sản xuất.

Chất lượng cà phê nhân xuất khẩu chưa được cải thiện rõ rệt, đặc biệt tình trạng thu hoạch lẫn nhiều quả xanh, phơi sấy bảo quản không đúng kỹ thuật, chưa thực hiện tốt việc phân loại cà phê nhân xuất khẩu theo tiêu chuẩn mới, phù hợp với quy định của quốc tế, làm ảnh hưởng xấu đến chất lượng, giá bán và uy tín của cà phê Việt Nam trên thị trường thế giới.

Đối với cây cao su, khu vực Tây Nguyên còn nhiều tiềm năng đất đai để phát triển cao su, nhưng tốc độ phát triển chậm, việc chuyển đổi đất rừng sản xuất sang phát triển cao su ở khu vực này còn nhiều lúng túng; việc phát triển cao su ở Tây Bắc là vấn đề mới, kết quả nghiên cứu và kinh nghiệm thực tiễn còn ít. Hơn thế nữa, trong sản xuất nhiều nơi chưa thực hiện đúng các kỹ thuật canh tác bền vững.

Đối với cây sắn, tình trạng trồng sắn quảng canh nhiều năm trên đất có độ dốc lớn, không có biện pháp để hạn chế xói mòn; sử dụng phân hóa học, thuốc bảo vệ thực vật và nước tưới quá mức trong canh tác còn khá phổ biến, không những làm tăng giá thành sản xuất mà còn gây tác động xấu đến môi trường sinh thái; cơ cấu giống và chất lượng giống cây trồng còn nhiều bất cập. Diện tích trồng các giống sắn mới có năng suất cao mới chiếm khoảng 30%.

Để phát triển cây cà phê, cao su, sắn có hiệu quả cao, bền vững, vừa qua, Bộ NN&PTNT đã có chỉ thị về việc phát triển bền vững các loại cây này trong thời gian tới Chỉ thị số 1140/CT-BNN-TT ngày 28 tháng 4 năm 2008 Về việc phát triển cà phê, cao su, sắn bền vững trong thời gian tới

Theo đó, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn yêu cầu thủ trưởng các cơ quan chức năng thuộc Bộ, Chủ tịch Ủy ban nhân dân các tỉnh có trồng cà phê, cao su, sắn, các doanh nghiệp sản xuất, kinh doanh cà phê, cao su, sắn tập trung chỉ đạo khẩn trương chỉ đạo rà soát, điều chỉnh quy hoạch tổng quan phát triển cà phê, cao su trình Bộ phê duyệt trong năm 2008; xây dựng quy hoạch tổng quan phát triển sắn cả nước đến 2015 và tầm nhìn 2020 trình Bộ phê duyệt trong năm 2009, làm cơ sở để các địa phương điều chỉnh quy hoạch chi tiết và các dự án đầu tư phát triển cụ thể.

Đối với cây cà phê, trước mắt tập trung triển khai các biện pháp nâng cao chất lượng cà phê, tăng cường hướng dẫn và có cơ chế hỗ trợ, khuyến khích nông dân thực hiện chuyển đổi giống mới, sử dụng phân bón, nước tưới tiết kiệm để hạ giá thành sản phẩm và đạt hiệu quả cao; thực hiện thu hái và phơi sấy, bảo quản cà phê đúng kỹ thuật, tăng cường các biện pháp bảo vệ sản xuất, ngăn chặn tình trạng trộm cắp cà phê trên nương rẫy; các doanh nghiệp có cơ chế giá thu mua hợp lý để khuyến khích việc thu hái chọn quả chín, hạn chế tối đa tình trạng hái chạy, hái tuốt cành lẫn quả xanh, quả non. Từ năm 2008 - 2010 không mở thêm diện tích trồng cà phê, kiên quyết xử lý nghiêm các trường hợp phá rừng trồng mới cà phê; tăng cường quản lý chất lượng giống cà phê, không để tình trạng lợi dụng nhu cầu giống tăng cao để kinh doanh giống kém chất lượng.

Đối với cao su, khẩn trương hoàn thành việc quy hoạch mở rộng phát triển cao su. Ngoài ra, các địa phương trong vùng tích cực chỉ đạo quy hoạch và tạo điều kiện thuận lợi cho các doanh nghiệp được giao, thuê các diện tích đất chưa sử dụng và liên kết với các hộ dân chuyển đổi một phần diện tích đất cây hàng năm và cây công nghiệp lâu năm khác kém hiệu quả sang trồng cao su; đồng thời chỉ đạo chặt chẽ việc chuyển rừng và đất lâm nghiệp sang trồng cao su theo đúng quy định của pháp luật, ngăn chặn tình trạng lợi dụng chuyển đổi để phá rừng tự phát trồng cao su. Bên cạnh đó, tiếp tục rà soát kỹ, quy hoạch cụ thể các tiểu vùng có điều kiện sinhthái, có các giải pháp đồng bộ về kỹ thuật, cơ chế chính sách, tổ chức sản xuất và có bước đi phù hợp để đảm bảo phát triển vững chắc, tránh tư tưởng chủ quan nóng vội, phát triển theo phong trào.

Đối với cây sắn, hạn chế tối đa việc mở rộng diện tich trồng sắn, đặc biệt cần đẩy mạnh tuyên truyền thuyết phục nông dân không trồng sắn tự phát trên các khu vực đã quy hoạch hoạch cho cây trồng khác, hoặc các diện tích có độ dốc lớn (trên 200); Tăng cường kiểm tra, phát hiện và xử lý nghiêm các trường hợp phá rừng trồng sắn. Đẩy mạnh công tác khuyến nông, hướng dẫn nông dân áp dụng kỹ thuật canh tác sắn bền vững và đạt hiệu quả cao, đặc biệt là: mở rộng nhanh các giống sắn mới có năng suất cao, chịu hạn tốt và phù hợp với công nghiệp chế biến như: KM60, KM94, KM95-3, HN124, NA1…

Việc thực hiện phát triển cây cà phê, cao su và sắn bền vững là vấn đề cấp bách, đảm bảo phát triển ổn định trước mắt cũng như lâu dài. Tuy nhiên, để thực hiện được các biện pháp trên đòi hỏi sự phố hợp chặt chẽ của các Bộ, ngành và người dân trong việc áp dụng các kỹ thuật canh tác hợp lý, hiệu quả có được như vậy, các loại cây trồng này mới thực sự phát triển nhanh và bền vững.

(ĐCSVN)

( Vinanet)