(Diễn giả: TS Võ Hữu Thoại , Viện Nghiên cứu cây ăn quả miền Nam; ThS Huỳnh Thanh Liêm, Trưởng phòng NN-PTNT huyện Chợ Lách – Bến Tre, KS Ngô Ngọc Mỹ, Cty CP Phân bón Bình Điền)

SÊN BÙN THẾ NÀO CHO HIỆU QUẢ?

Với diện tích 300.000 ha, ĐBSCL là vùng cây ăn quả trọng điểm lớn nhất của cả nước. Do địa hình thấp nên các loại cây ăn quả ở đây được trồng trên liếp hoặc mô đất cao. Qua nhiều năm kinh nghiệm, hằng năm nhà vườn thường đắp lên vườn cây ăn quả một lớp bùn được sên vét ngay dưới mương liếp. Việc làm trên có cả mặt tích cực lẫn tiêu cực nên nhà vườn cần hiểu rõ để áp dụng kinh nghiệm trên hiệu quả.

Mặt tích cực: Lớp bùn mỏng phía trên chứa nhiều dinh dưỡng, giàu mùn nên rất tốt trong việc kích thích hệ rễ của cây phát triển nhanh. Mặt khác việc bồi đắp hằng năm cũng dần tôn cao được mặt bằng vườn cây, chống ngập có hiệu quả.

Mặt tiêu cực: Khi đào mương lên liếp thời kỳ xây dựng cơ bản, tầng đất mặt phía trên đã được lấy đắp liếp nên tầng đất phía dưới sẽ chứa nhiều phèn ở dạng tiềm tàng. Nếu lớp đất này được đưa lên mặt liếp tiếp xúc với oxy không khí sẽ trở thành phèn hoạt động, cò nhiều ion sắt và nhôm gây hại cho cây.

Mặt khác, lớp bùn cũng chứa nhiều xác bã hữu cơ chưa phân hủy hết trong điều kiện ngập nước yếm khí nên sản sinh ra nhiều khí H₂S. Từ khí này sẽ có phản ứng   tạo nên H₂SO₃, H₂SO₄ gây chua cho đất.

Hiện có 2 phương pháp sên bùn ao cho vườn cây ăn trái, sên thủ công và sên bằng máy, mỗi phương pháp đều có ưu nhược điểm riêng.

Sên thủ công: Cần nhiều lao động nên khó làm được diện tích rộng trong khoảng thời gian ngắn. Tuy nhiên sên thủ công ưu việt ở chỗ trước khi sên người ta phải tháo nước ra khỏi mương cho bùn se lại nên lượng nước đi theo bùn rất ít, do làm bằng tay nên người sên cũng dễ lựa chọn không lấy sâu quá nên hạn chế được lấy bùn từ tầng đất sinh phèn, giữa các khối đất thường có độ rỗng nên có nhiều không khí, không gây nên trạng thái yếm khí gây độc cho rễ.

Sên bằng máy: Có khả năng làm nhanh trên diện tích rộng trong khoảng thời gian ngắn, đáp ứng được việc tranh thủ điều kiện khô hạn. Tuy nhiên để máy hút được bùn thì phải nhiều nước nên sẽ có một lượng nước đi kèm bùn, bùn được máy pha nhão với nước nên sẽ bít các rãnh nhỏ gây nên tình trạn g ngộp rễ do thiếu oxy nên rất dễ làm cho cây bị chết.

Cả sên bằng tay hay bằng máy đều phải tiến hành trong mùa khô, không mưa khi đã thu hoạch xong, tỉa cành tạo tán. Việc sên bùn cũng nên tiến hành ngay sau khi bón phân hữu cơ, vôi, và phân khoáng vì như thế sẽ hạn chế được thất thoát phân, giúp cây hồi phục nhanh. Rất nên làm vệ sinh vườn, xới xáo trước lúc bón phân và sên bùn.

DINH DƯỠNG CHO VƯỜN CÂY ĂN TRÁI ĐẦU VỤ

Do cây đã tốn nhiều dinh dưỡng cho việc nuôi trái nên khi thu hoạch xong cây rất cần dinh dưỡng để phục hồi và tạo được bộ lá mới chuẩn bị cho việc ra hoa kết quả vụ tới. Hiện tượng “bỏ vụ” (có trái cách năm) phần lớn đều có nguyên nhân từ dinh dưỡng kém ở đầu vụ. Đây là giai đoạn cây cần nhiều đạm, lân. Tuy nhiên nếu bón quá nhiều sẽ tạo nên bộ lá quá rậm rạp.

Trước khi bón phải cắt tỉa các cành sâu bệnh, cành quá yếu không có khả năng mang trái, cành có bộ lá nhỏ. Với những cây ăn quả có hoa trái đầu cành thì việc tạo nên chồi mới là bắt buộc nên cần có lượng đạm cao hơn những cây khác. Nếu bón phân kết hợp với việc sên bùn thì cần lưu ý:

Không bón các loại phân có yếu tố lưu huỳnh vì sẽ làm chua đất như NPK 16.16.8.13S, phân sunphat đạm (hay còn gọi là SA – (NH₄)2SO₄)

Không nên bón phân lân supe vì cũng sẽ gây chua mà nên bón phân lân nung chảy.

Lượng phân khoáng bón cho mỗi cây cần dựa vào điều kiện cụ thể như tuổi cây, năng suất vườn cây năm trước (năng suất càng cao càng phải bón nhiều). Có thể tham khảo kinh nghiệm của Đài Loan cho thấy cứ 120 kg quả vụ trước thì vụ sau cần phải bón 100 N, 500 P₂O₅ và 720 K₂O.

Việc bón phân có thể sử dụng phân đơn hoặc NPK. Để giảm thiểu việc thất thoát phân và tăng hiệu quả sử dụng nên bón Đạm hạt vàng Đầu trâu 46A+ và DAP Đầu trâu 46P+. Công thức nhiều nhà vườn ĐBSCL thường sử dụng là trộn 100 kg NPK 20-20-15 +TE của Bình Điền với 10 kg đạm hạt vàng. Bón với lượng từ 800 - 1.200 gr/cây. Cũng theo các nhà vườn, bón theo cách trên sẽ hạn chế được việc sượng trái, khô đầu múi (với cây có múi) do trong phân đã cân đối các yếu tố vi lượng mà hiện tượng khô múi chủ yếu do thiếu hụt canxi, đồng, kẽm.

Bình Điền hiện có phân NPK Đầu trâu 16-16-16 +TE, sản phẩm hợp tác với Cộng hòa Liên bang Nga. Sản phẩm mới xuất hiện trên thị trường 2 năm nay và đã được các nhà vườn tin dùng.

Các vườn cây có múi, nhất là các vườn bưởi ở ĐBSCL đang có sâu bệnh mới gây hại khá nặng là sâu đục trái. Một số nhà vườn nghĩ rằng việc sên bùn ao có thể hạn chế được dịch hại này, tuy nhiên chưa có tài liệu nào đề cập, tuy vòng đời của chúng có giai đọan hóa nhộng và nhộng hóa ngài từ trong đất. Cách tốt nhất hiện nay là khi phát hiện ra trứng sâu (thường đẻ vào mặt dưới quả) thì tiêu diệt bằng thuốc hóa học và sau đó bao trái.