“Tiếng kêu cứu” từ đất và áp lực khí hậu

Tây Nguyên – thủ phủ cà phê của Việt Nam – đang phải đối mặt với “thách thức kép”: khí hậu ngày càng khắc nghiệt và đất trồng thoái hóa nghiêm trọng sau nhiều năm canh tác. Kết quả phân tích gần 200 mẫu đất tại các vùng trọng điểm cho thấy một bức tranh đáng lo ngại: đất rất chua, độ pH trung bình chỉ khoảng 3,9, thậm chí có nơi xuống đến 3,0. Hàm lượng canxi và magiê đều ở mức thấp khiến đất nghèo dinh dưỡng và kém khả năng giữ chất. Trong khi đó, lượng chất hữu cơ chỉ ở mức trung bình, lân tổng cao nhưng cây trồng lại hấp thu kém, đồng thời thiếu hụt đạm, kali và các vi lượng thiết yếu như bo, kẽm.

Theo các chuyên gia nông nghiệp, nguyên nhân của tình trạng này bắt nguồn từ địa hình dốc, mưa lớn gây xói mòn, việc sử dụng phân bón hóa học mất cân đối trong thời gian dài, cùng với sự thiếu hụt bổ sung hữu cơ khiến đất “mệt mỏi”, cây cà phê yếu và dễ nhiễm sâu bệnh.

Giải pháp bền vững từ Canh tác thông minh

Nông dân Tây Nguyên tham dự Hội thảo tổng kết mô hình “Canh tác cà phê thông minh thích ứng với biến đổi khí hậu” giai đoạn 2023–2025 do Công ty CP Phân bón Bình Điền, Trung tâm Khuyến nông Quốc gia và Viện Wasi tổ chức.

Trước thực trạng đó, Bình Điền đã triển khai mô hình canh tác cà phê thông minh – một giải pháp tổng hợp nhằm phục hồi sức khỏe đất, cân bằng dinh dưỡng và gia tăng năng suất trên cơ sở kết hợp giữa khoa học đất, dinh dưỡng cây trồng và công nghệ số.

Trọng tâm của mô hình là bón phân cân đối, giúp cải thiện chất lượng đất và tăng sức đề kháng cho cây. Các sản phẩm như Đầu Trâu Cân bằng đất được sử dụng để nâng pH, khử độc kim loại và bổ sung canxi, magiê, trong khi Đầu Trâu Hữu cơ Dưỡng rễ – Tốt cây giúp tăng hàm lượng hữu cơ và cải thiện cấu trúc đất. Song song đó, bộ sản phẩm Đầu Trâu NPK chuyên dùng cho cà phê – gồm các công thức phù hợp từng giai đoạn như Đầu Trâu Mùa khô, Đầu Trâu Tăng trưởng, Đầu Trâu Chắc hạt – cung cấp đầy đủ dinh dưỡng đa, trung và vi lượng, giúp cây hấp thu tốt nhất những yếu tố dinh dưỡng cần thiết theo từng thời kỳ sinh trưởng của cây, cây phát triển khỏe mạnh, năng suất và chất lượng đều tăng.

Ngoài ra, nông dân tham gia mô hình còn được hướng dẫn áp dụng kỹ thuật canh tác tích hợp, bao gồm tưới tiết kiệm, quản lý cỏ và sâu bệnh tổng hợp (IPM), tận dụng phụ phẩm nông nghiệp để tái tạo dinh dưỡng và giảm phát thải khí nhà kính. Đặc biệt, việc ứng dụng công nghệ số và cảm biến trong theo dõi, đánh giá sinh trưởng cây trồng giúp người trồng cà phê kiểm soát tốt hơn các yếu tố canh tác, nâng cao hiệu quả sản xuất.

Hiệu quả rõ nét: “4 tăng – 2 giảm”

Sau hai năm triển khai tại nhiều tỉnh Tây Nguyên, mô hình canh tác cà phê thông minh của Bình Điền đã mang lại những kết quả ấn tượng. Năng suất cà phê trồng thuần đạt trung bình 6 tấn nhân mỗi héc-ta, các mô hình xen canh hồ tiêu đạt cao hơn đối chứng từ 10 đến 15%. Hạt cà phê to, chắc, tỷ lệ sàng lớn và chất lượng nông sản được nâng cao rõ rệt.

Lợi nhuận của nông dân tăng thêm từ 89 đến 124 triệu đồng mỗi héc-ta so với phương pháp canh tác truyền thống, trong khi sức khỏe cây trồng cũng được cải thiện đáng kể: cây phát triển mạnh, đốt dự trữ nhiều và phục hồi nhanh sau thu hoạch. Tỷ lệ rụng quả giảm từ 15 đến 25%, sâu bệnh hại như rệp sáp, gỉ sắt hay thán thư được kiểm soát hiệu quả nhờ sử dụng chế phẩm sinh học thay cho thuốc bảo vệ thực vật.

Hướng tới nền nông nghiệp bền vững

“Canh tác cà phê thông minh thích ứng với biến đổi khí hậu” không chỉ là một mô hình khuyến nông, mà là bước đi chiến lược trong hành trình đồng hành cùng nông dân. Bình Điền không chỉ cung cấp phân bón, mà hướng tới việc mang đến giải pháp kỹ thuật toàn diện, giúp người trồng cà phê tăng hiệu quả sản xuất, giảm chi phí và phát triển bền vững.

Từ những cánh đồng lúa trĩu hạt ở đồng bằng sông Cửu Long đến những nương cà phê xanh mướt nơi cao nguyên, Bình Điền đang từng bước hiện thực hóa tầm nhìn phát triển xanh – hiệu quả – bền vững, góp phần nâng cao giá trị nông sản Việt trên thị trường quốc tế.

Thông điệp “Đất khỏe – Cây cà phê khỏe – Nông dân khỏe” không chỉ là khẩu hiệu, mà là cam kết hành động cụ thể mà Bình Điền và bà con nông dân Tây Nguyên đang cùng nhau vun đắp – vì một Tây Nguyên xanh tươi, vì một hạt cà phê Việt Nam vươn xa.

Quốc Khánh