Trong xu thế cần giảm thiểu lượng phân hóa học bón vào đồng ruộng mà vẫn bảo đảm đủ chất dinh dưỡng cần thiết cho cây để có năng suất cao,thì các nhà khoa học đã tập trung nhiều công sức vào nghiên cứu các chế phẩm phân bón nhã chậm và nhã chậm có kiểm soát. Song song với hướng này, việc nghiên cứu các chế phẩm làm tăng giá trị gia tăng của phân bón nói chung cũng đang được khai thác khá rộng rãi. Theo hướng này, một lượng chế phẩm nhỏ được nghiên cứu để phối trộn vào phân, có chức năng làm tăng hiệu quả của phân đa, trung và vi lượng hay xác bã hữu cơ chứa trong phân đang được áp dụng. Những kết quả sử dụng các dạng vi sinh chuyên biệt, có hoạt tính cao bổ sung vào cả phân hữu cơ và vô cơ hay các loại trung vi lượng được sản xuất thành dạng Nano, ứng dụng trong sản xuất đã cho những kết quả rất đáng khích lệ. Trong bài này tác giả chỉ trình bày tóm tắt những kết quả việc áp dụng NaNo MIX để xử lý trên cây ngô làm thức ăn gia súc và ngô lấy hạt dùng để ăn tươi được thực hiện trong năm 2016 để người đọc tiện việc tham khảo. Báo cáo này trình bày 2 dạng xử lý:

1/Dùng Nano xử lý hạt trước khi gieo. Đây là khảo nghiệm trình diễn, thực hiện trên diện tích rộng, không nhắc lại, bao gồm 2 giống ngô do công ty TNHH Sinh Thái  Xanh phối hợp với Bộ môn khuyến nông, Viện nghiên cứu ngô thực hiện trong vụ Thu Đông 2015, tại Đan Phượng, gieo ngày 28/9/2015. Có 2 giống ngô tham gia trình diễn:

1.1.Giống ngô lai VS71, trình diễn trên diện tích 5.000m2 bao gồm 3000m2 có xử lý hạt bằng dung dịch Nano, liều pha 5ml/kg hạt giống ngâm trong 30 phút và lô 2.000m2 làm đối chứng.

1.2.Giống ngô thụ phấn tự do cũng thực hiện quy cách như giống VS71. Tất cả các biện pháp làm đất, phân bón, mật độ trồng và chăm sóc đều giống nhau, chỉ khác nhau là có xử lý Nano và không xử lý Nano. Mật độ trồng theo khoảng cách 60x25cm, tương đương 6,7 vạn cây/ha. Lượng phân sử dụng gồm  2.000kg phân vi sinh, và  phân khoáng được bón 350 kg Ure+ 450 kg Super lân+ 140 kg KCl/ha, tương đương 161 kgN+74 kg P₂0₅+84 kg K₂0/ha.  Kết quả theo dõi đo đếm tính toán được tóm tắt như sau: (a) Về đặc điểm sinh trưởng thì cả 2 giống ngô, ở công thức xử lý Nano đều có tỷ lệ nảy mầm,chiều cao cây, chiều cao đóng bắp, đường kính gốc, và độ đồng đều của quần thể cao hơn lô đối chứng rất rõ. (b) Về năng suất – Với giống ngô thụ phấn tự do làm thức ăn gia súc, sau 75 ngày thu hoạch cho năng suất sinh khối là 62,4 tạ/ha, còn lô đối chứng chỉ đạt 41,15 tạ/ha. Có xử lý Nano năng suất sinh khối tăng hơn đối chứng là 21,25 tạ/ha,hay 51,6% - Trường hợp giống ngô lai VS71,Lô Mô hình có xử lý Nano có chiều dài bắp, đường kính bắp, số hàng bắp, số hạt trên hàng và trọng lượng 100 hạt đều cao hơn lô đối chứng rất rõ. Năng suất hạt ở lô xử lý Nano đạt 96,06 tạ, còn lô đối chứng chỉ đạt 84,70 tạ/ha, kém lô mô hình 11,36 tạ/ha hay lô mô hình có năng suất cao hơn đối chứng 13,4%

2/ Trường hợp phối trộn Nano với phân khoáng để bón: Đây là thí nghiệm chính quy, ô có diện tích  20m2, nhắc lại 3 lần và Nano MIX được phối trộn vào phân NPK Đầu Trâu theo tỷ lệ 1-2‰, do công ty Bình điền Ninh bình phối hợp với Viện Nông hóa thổ nhưỡng, thực hiện trên vùng đất xám bạc màu Hà Bắc. Thí nghiệm thực hiện vào vụ Thu đông năm 2016, gieo ngô bầu ngày 6/8/2016, trồng ra ruộng ngày 11/8/2016. Đối chứng sử dụng 2 loại phân Đầu Trâu NPK 16-10-6 và 15-5-15. Kết quả thu hoạch, đo đếm tính toán cho thấy: công thức đối chứng cho năng suất thực thu 113,8 tạ tươi/ha. Còn công thức NPK kết hợp Nano MIX cho năng suất 136,7 tạ tươi/ha, cao hơn đối chứng 22,9 tạ/ha, tăng 20,1% so với đối chứng. Tính hiệu quả kinh tế cũng cho thấy có bổ sung 1 lượng Nano rất ít vào phân NPK để bón cho ngô mang lại tiền lời cao hơn đối chứng là 9.136.000 đồng/ha/vụ, với giá ngô tươi là 4.000đ/kg. Nhận xét rằng trong trường hợp đất bạc màu, phân có trộn nano nếu giảm lượng phân đa lượng  xuống 20-30% thì chưa thấy có hiệu quả. Nghĩa là cây ngô cần nhiều phân hơn, và mức bón trong thí nghiệm là phù hợp, do đó nếu giảm lượng phân đa lượng xuống thì một lượng nano nhỏ chưa có khả năng bù đắp lại số lượng phân khoáng bị giảm. Do đó, với kết quả này, trên đất xám chỉ nên phối trộn Nano với phân khoáng để bón thì có thể làm tăng hiệu lực nông học và cả hiệu quả kinh tế của cây ngô rất rõ. Giá trị thặng dư 9 triệu đồng/ha ngang với tiền lời thu được 1 vụ lúa được mùa và được giá. Do vậy số tiền lợi nhuận này rất có ý nghĩa.

GS.TS Mai Văn Quyền